Prowadzenie i waloryzacja kolekcji szparaga (Asparagus officinalis L.)

Mikołaj Knaflewski, Anna Zaworska

 

Historia gromadzenia i waloryzacji kolekcji genotypów szparaga, zwanej krótko bankiem genów szparaga zaczyna się w Katedrze Warzywnictwa UP w Poznaniu w roku 1974, kiedy założono pierwsze w Polsce doświadczenie odmianowe. Inicjatorem utworzenia i kierownikiem banku genów do roku 2013 był prof. dr hab. Mikołaj Knaflewski, a od roku 2014 jest jego honorowym konsultantem. Obecnie kierownikiem jest dr inż. Tomasz Spiżewski, a głównym wykonawcą mgr Anna Zaworska.

Główny cel: zachowanie materiału genetycznego, jako źródło cech przydatnych w hodowli nowych odmian, oraz materiał do badań. Szparag jest wieloletnią rośliną dwupienną, stąd konieczne jest utrzymywanie wyselekcjonowanych osobników. Gromadzenie i zachowywanie nasion jest w przypadku tego gatunku niewystarczające.

Kolekcja odmian i genotypów szparaga prowadzona przez Katedrę Warzywnictwa znajduje się w Stacji Doświadczalnej “Marcelin” uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Obejmuje ona osobniki 141 odmian pochodzących z 13 krajów, przy czym najwięcej 
z Niemiec, USA, Holandii i Francji. Znajdują się one w doświadczeniu odmianowym, założonym w 2019 roku (35 odmian), w zakończonym już doświadczeniu, które założono w roku 2000 (28 odmian) oraz w kolekcji pojedynczych genotypów. Najstarsza odmiana w kolekcji to 'Rhum von Brunschweig', została wyhodowana w Niemczech ponad 100 lat temu.

Oprócz pomiarów i obserwacji oraz ich wyników przedstawionych w sprawozdaniach z działalności statutowej - zadanie 1: Gromadzenie i waloryzacja genotypów szparaga oraz opracowanie metod ich identyfikacji i rozmnażanie in vitro oraz zadanie 2: Ocena odmian i optymalizacja sterowania okresem zbioru szparaga, skoncentrowano się w roku bieżącym na ocenie u poszczególnych genotypów wczesności wyrastania wypustek, a także na określeniu przy jakiej wysokości wypustek następuje rozluźnianie się ich główek.

Spośród ocenianych genotypów u 2,8 % stwierdzono rozluźnianie się główek już przy wysokości wypustek poniżej 20 cm, a u 48,6 % przy wysokości 20-30 cm i takiego samego % genotypów przy wysokości wypustki powyżej 30 cm.

Materiały z banku genów szparaga były wykorzystane w realizacji wielu prac badawczych, między innymi takich jak:
- publikacje naukowe, popularnonaukowe, prace konferencyjne
- 5 książek autorstwa Mikołaja Knaflewskiego: Uprawa szparaga bielonego (1977), Szparagi bielone i zielone (1981), Szparag - uprawa (1995), Uprawa szparaga (2005), Uprawa szparaga bielonego i zielonego (2015)
- 6 projektów MRiRW (grantów): 5P06C01810 (1996-1998), 3P06A02424 (2003-2004), 2P06R03626 (2004-2007), 2P06R05527 (2005), NN310095036 (2009-2013), 20 badań zleconych przez IHAR-IO w Skierniewicach (1998-2021) finansowanych przez MRiRW, V programu ramowego UE
- 6 prac doktorskich  
-
ponad 50 prac magisterskich i kilkanaście inżynierskich.
Trzy prace magisterskie i jedna doktorska zostały wykonane przez studentów z Chin, w tym jedna nagrodzona przez Polskie Towarzystwo Nauk Ogrodniczych (2007).

Organizacja ważniejszych wydarzeń:
21 konferencji szparagowych międzynarodowych i krajowych
Szparagowe Konferencje Prasowe (od 1995)
Posiedzenie Komitetu Nauk Ogrodniczych PAN (2009)
Spotkania Kolegium Rektorów Miasta Poznania (2005, 2007, 2016).